Industrieel erfgoed in Suriname

Maar Nederlands industrieel erfgoed in Suriname is bijna een even goede titel, want veel wat ooit is opgezet zat een grote Nederlandse inbreng in. Een uitzondering hierop is bauxiet, de aluminiumerts winning.

Rijstfabriek Wageningen

De rijstteelt werd rond 1950 opgezet i.s.m. de Universiteit van Wageningen (NL) om de rijstbouw in Suriname te bevorderen (o.a. ter vervanging van rijst uit Indonesië). Rijstvelden werden rond een nieuw dorp Wageningen aangelegd en aan de Nickerie rivier kwam een grote rijstverwerkingsfabriek met opslag en transportband naar de rijstschepen. De Stichting Machinale Landbouw (SML) runde de fabriek, maar na de onafhankelijkheid nam de staat het over. Door diverse (politieke) problemen ging de fabriek failliet. Er is nog een herstart in 2018 met een feestelijke opening door president Bouterse. Helaas is het nu weer een triest geheel.

Rietsuiker- en alcoholfabriek Mariënburg

Mariënburg is ooit in 1745 opgezet als suikerriet- en koffieplantage. In 1882 neemt de Nederlandse Handel Maatschappij (N.H.M.) het over en bouwt de fabriek. De eerste Javaanse en Hindoestaans Indiase, arbeiders komen hier in 1890 naar Suriname. In 1902 vindt er een bloedige opstand plaats, als na de moord op de plantagedirecteur vele contractarbeiders worden gearresteerd.
Een grote sprong voorwaarts, naar 1957; er gaat via raffinage witte kristalsuiker gemaakt worden. Vanaf 1965 wordt de melasse (bruin stroopachtig bijproduct) gebruikt om alcohol te produceren. Dit wordt verkocht aan de Suriname Alcohol Beverage (SAB) die er o.a. Mariënburg en Borgoe rum van maakt. De SAB en de rum bestaan nog steeds. Bij de onafhankelijkheid in 1974 neemt de staat de fabriek voor 1 gulden over. De fabriek is dan al niet meer winstgevend. Het doek valt in 1986. Mariënburg moet een toeristische attractie worden met een museum. Metaal en machines worden verkocht voor het benodigde kapitaal. En in 2006 komt er een monument voor de arbeidersopstand uit 1902.

2023: er loopt iemand rond die wel een rondleiding wil geven. Het museum is leeg, de vogels vliegen in en uit. Het zoemt er door een groot wespennest. De fabrieksgebouwen worden steeds opener. Het tropische weer en de natuur hebben overal vrij spel.
Een verwante fabriek: de rumfabriek op Guadeloupe.

Koffieplantage Peperpot

Peperpot is een zeer oude plantage van rond 1660. Sinds begin 18de eeuw wordt er ook koffie verbouwd. Eind 19de eeuw komt Peperpot net zoals Mariënburg in handen van de N.H.M. Er wordt in de jaren dertig van de vorige eeuw een koffiefabriek gebouwd om de koffiebessen te verwerken tot koffiebonen voor transport.
In de koffiefabriek werden de bessen, volgens de natte methode, ontdaan van hun schil, gewassen en gesorteerd op grootte. Tegenover de fabriek staat de recent gerestaureerde droogschuur. De gedroogde bonen gingen op transport om op de bestemming te worden gebrand. Wat het lot van de fabriek is, is onbekend.

Suralco aluminium te Paranam

In de Surinaamse bodem zit naast goud ook bauxiet, de grondstof voor aluminium. Exploitatie gebeurde o.a. door Suralco, een samenvoeging van de multinational Alcoa en Suriname Bauxite Company. Het hoogtepunt van de bauxiet export is tijdens de Tweede Wereldoorlog, als de Amerikanen veel aluminium nodig hebben voor de vliegtuigindustrie.
In 1958 wordt het plan opgevat om in Suriname ook het eindproduct aluminium te gaan maken. Dat gebeurt in twee stappen. Uit het bauxiet wordt eerst aluminiumoxide gewonnen (maximaal 50% van het bauxiet erts). Dit wordt aluinaarde genoemd. Hierbij komt veel afval vrij, een sterk alkalische, rode smurrie door het hoge gehalte ijzeroxides (naast de vervuiling door goudwinning een tweede milieuprobleem in Suriname). Daarna wordt dit aluinaarde m.b.v. koolstof en elektrolyse omgezet in aluminium en kooldioxide. Hiervoor is veel stroom nodig. Daarvoor werd de Brokopondo waterkrachtcentrale gebouwd (met alle gevolgen van dien). De bauxietmijnen raakten leeg met tot gevolg dat in 2015 de fabriek moest sluiten. Nu staat er een complete aluminiumfabriek weg te roesten. (de fabriek vanuit de lucht)

Bruynzeel houten huizen

Bruynzeel Zaandam was een bekende, grote houtverwerkingsfabriek in Nederland. In 1947 startte ze met een fabriek in Suriname om i.p.v. hele boomstammen alleen balken en triplex plaat naar Nederland te vervoeren. Na de Tweede Wereldoorlog was er ook in Suriname woningnood en de Bruynzeel Suriname Houtmaatschappij had veel resthout van het zagen. Zo is het idee ontstaan om huizen te gaan maken met planken van het resthout. Het waren prefab modelwoningen die in delen werden vervoerd, handig in een land met bijna geen wegen. De meeste huizen staan op neuten, betonnen palen, wat meer koeling geeft en het ongedierte vermindert.
De Bruynzeel huizen zijn van 1950 to 1990 geproduceerd in Suriname. Veel Surinamers weten dus ook altijd wel Bruynzeel huizen in hun stad of dorp te staan. Na 1975 gaat er een groot belang naar de Surinaamse staat en in 1985 is de fabriek geheel van de staat. In 2005 zijn de schulden te groot en gaat het failliet. Het terrein wordt verkocht (aan twee staatsbedrijven).
2023: Van de fabrieken is niets meer over, het is een braakliggend terrein met een dichtgegroeide houthaven.

Meer urbex foto’s zien; kijk naar een serie foto’s uit Laos op de portfolio bladzijde